Việc đình chỉ Thánh lễ thời covid-19 và việc chối Chúa trong bộ phim 'Im Lặng'

Lm. James Martin, SJ / Lm. Vi Hữu chuyển ngữ

WGPSG -- Các Thánh lễ cộng đồng đã bị đình chỉ, nghĩa là Thánh lễ vẫn được cử hành - ngay cả cho chúng ta - nhưng chúng ta sẽ không có mặt ở đó. Chúng ta chỉ tham dự riêng rẽ qua màn hình trực tuyến, cũng giống như bao nhiêu người khác hiện nay trên thế giới phải học hành trực tuyến, làm việc trực tuyến...

Dù sao, đây cũng là sự mất mát đáng buồn nhất cho các tín hữu Công giáo, vì tham dự thánh lễ cộng đồng là một trong những niềm hạnh phúc lớn lao và là nghĩa vụ ân tình của ta đối với Chúa và với nhau. Tuy nhiên, hy sinh nghĩa vụ thánh thiêng này lại chính là cái giá phải trả để có thể chu toàn trách nhiệm đối với nhau trong đại dịch covid-19. Vì trách nhiệm xã hội và trách nhiệm đạo đức, chúng ta cần phải thuận tình tuân theo những đề xuất hợp lý đó của Nhà chức trách.

Trong tình huống này, có nhiều người liên tưởng đến sự hy sinh lạ lùng của các nhà truyền giáo Dòng Tên trong phim ‘Im Lặng’ của đạo diễn Martin Scorsese: Chấp nhận vâng lời Chúa để chối Chúa mà cứu mạng sống các tín hữu! Trong tình huống của chúng ta thì không phải là chuyện chối Chúa, nhưng là chuyện hy sinh thánh lễ cộng đồng vì sức khỏe và mạng sống của mọi người, một hy sinh cần thiết phải thực hiện.

Để hiểu rõ hơn những hy sinh lạ thường trong những thời điểm khác thường, chúng ta cùng nhìn đến 5 câu hỏi đầy bức xúc được đặt ra sau khi khán giả xem xong bộ phim ‘Im Lặng’ - một bộ phim đầy ấn tượng về các nhà truyền giáo ở Nhật Bản trong thời kỳ cấm cách đạo Chúa. Và đọc các câu trả lời của linh mục James Martin, S.J. - người đồng hành với đạo diễn của bộ phim ‘Im Lặng’.

- Tại sao linh mục Rodrigues nhiệt tình đi truyền giáo mà rốt cuộc lại chối bỏ đạo Chúa?

- Sau khi chối đạo, linh mục Rodrigues có còn tin Chúa nữa không?

- Kichijiro có phải là một nhân vật khôi hài không?

- Tại sao Thiên Chúa lại im lặng trước bao đau khổ của những kẻ sẵn sàng chết vì Ngài?

- Tại sao các nhà truyền giáo lại phải đi đến những nơi khốn khổ đó?

Bộ phim ‘Im Lặng’ ra mắt năm 2016 của đạo diễn Martin Scorsese - kể lại chuyện các linh mục dòng Tên truyền giáo tại Nhật Bản vào thế kỷ 17 - đã được công chiếu trên toàn thế giới. Sau khi phim được phát hành, nhiều người đã gửi cho tôi (Lm James Martin, S.J.) vô số thắc mắc về phim này vì họ biết tôi là một trong những chuyên gia tư vấn cho bộ phim. Và trên đây là 5 thắc mắc được nhiều người đặt ra nhất.

1. Tại sao linh mục Rodrigues nhiệt tình đi truyền giáo mà rốt cuộc lại chối bỏ đạo Chúa?

Trước hết, bỏ đạo có nghĩa là từ bỏ đức tin của mình. Trong phim “Im Lặng”, trước khi linh mục Rodrigues đến Nhật Bản, cũng đã từng có một linh mục tên là Ferreira (do tài tử Liam Neeson thủ vai) đã bị tra tấn, rồi bị nhà chức trách Nhật Bản đe doạ rằng: Nếu Ferreira không chối bỏ đạo Chúa, thì các Kitô hữu Nhật Bản - trong đó có những giáo dân thân yêu của ngài - sẽ bị tra tấn dã man đến chết. Như đã thấy từ đầu phim, linh mục Ferreira đã quyết định chối đạo để khỏi phải nhìn thấy những người thân quen của mình chịu đau khổ. Cha Giám tỉnh dòng Tên của Ferreira đã nói với hai linh mục trẻ tuổi Rodrigues và Garupe rằng: “Vì chúng ta mà cha Ferreira đã không còn được gọi là ‘Kitô hữu’ nữa (đã mất)!” 

Lời đe dọa của chính quyền - buộc một người phải chối đạo để tránh cho nhiều người khác khỏi bị tra tấn đến chết - là điều hiếm thấy. Thông thường, trong lịch sử Kitô giáo, chính đương sự bị đưa ra tra tấn và chết vì niềm tin của chính mình.

Rồi cũng giống như cha Ferreira, sau bao nhiêu gian khổ mới đến được Nhật Bản, và trốn chui trốn lủi để truyền giáo, cuối cùng hai linh mục trẻ tuổi Rodrigues và Garupe cũng đã bị bắt và phải đối mặt với tình trạng tiến thoái lưỡng nan: chọn giẫm đạp lên ảnh Chúa để giáo dân của họ được tự do, hoặc cương quyết từ chối động tác này để rồi giáo dân của mình bị hành hình đau đớn khủng khiếp. Đó là một lựa chọn gần như bất khả thi. Như vậy, cả hai linh mục ấy buộc phải "suy tính" trong một tình huống phức tạp, và không dễ tìm được cách giải quyết thích đáng. Cha Rodrigues và cha Garupe đến từ một thế giới ‘đen trắng rạch ròi’, thế mà phải đưa ra những quyết định đau đớn trong một thế giới màu xám - đen và trắng lẫn lộn nhau, rất khó phân định.

Một số nhà phê bình dường như không hiểu được những khó khăn vốn có của sự lựa chọn này."Tại sao các linh mục dòng Tên ấy không đạp lên ảnh của Chúa Giêsu ngay lập tức để cứu các bổn đạo bớt phải đau đớn ngay từ đầu?"- một nhà báo hỏi tôi. Phóng viên này đã quên mất một điểm then chốt. Toàn bộ cuộc đời của các linh mục dòng Tên là dành cho Chúa Giêsu, Đấng mà họ kết hiệp thường xuyên qua việc suy niệm Tin Mừng, lãnh nhận các bí tích, cầu nguyện và thi hành sứ vụ, đặc biệt qua kinh nghiệm linh thao là một loạt các suy niệm về Chúa Giêsu. Cha Rodrigues đã nhiều lần cả tiếng nói chuyện với Chúa Giêsu, cầu nguyện với Chúa và thường hay tưởng tượng nét mặt thân yêu của Chúa. Chúa Giêsu là trung tâm đời sống của các linh mục dòng Tên. Muốn các tu sĩ dòng Tên dẹp bỏ ngay lập tức mối quan hệ thần thiêng đó - để chối đạo tức thời - là điều hoàn toàn phi thực tế.

Chỉ đến phút cuối, sau những trải nghiệm đau thương, bao gồm việc bị tra tấn và chứng kiến các tín hữu bị hành hình, rồi sau những giờ phút cầu nguyện vật vã, và đặc biệt, sau khi nghe được giọng nói của Chúa, cha Rodrigues mới quyết định dẵm lên ảnh Chúa.

Cha đã dẵm lên ảnh Chúa, không đơn giản chỉ vì muốn cứu mạng sống của các tín hữu Nhật Bản, mà còn vì - khi cầu nguyện - cha  biết được chính Chúa Giêsu dạy phải làm như thế. Như vậy, khác với những lời của các nhà phê bình phim ảnh, phim này hoàn toàn không có ý đề cao việc chối đạo, mà là đề cao ý Chúa.

Nhiều khán giả Kitô hữu có vẻ đã hoang mang khi thấy trong phim, chính Chúa Giêsu dạy cha Rodrigues dẵm lên ảnh thánh. Vâng, chính Chúa Giêsu đã yêu cầu linh mục này làm như thế mà cứu các bổn đạo!

Làm sao chúng ta có thể hiểu được điều ấy về mặt thần học? Có lẽ chỉ hiểu được khi ta nhìn vào kinh nghiệm của Chúa Giêsu trong cuộc khổ nạn, như đã được ghi lại trong Phúc Âm. Trong vườn Cây Dầu, Chúa Giêsu đã phải chiến đấu nội tâm dữ dội mới hiểu được ý Chúa Cha khi cầu nguyện: "Cha ơi, nếu Cha muốn, xin hãy cho con khỏi uống chén này!" Ngài không muốn chết. Nhưng rồi Ngài cầu nguyện thêm: "Nhưng không phải theo ý Con, nhưng xin theo ý Cha!" (Lc 22,42). Chúa Giêsu làm một điều mà mọi người thân của Ngài đều phản đối. Ngay cả Phêrô cũng không muốn Chúa Giêsu phải chịu khổ: “Xin Thiên Chúa thương đừng để Thầy gặp phải chuyện ấy!” (Mt 16,22). Các tông đồ không muốn Chúa Giêsu chịu đau khổ, càng không muốn Chúa phải vác thập giá. Với họ, việc vác thập giá chẳng có ý nghĩa gì cả!

Tuy nhiên, Chúa Giêsu chấp nhận làm công việc xem ra vô nghĩa đó vì đây là điều Chúa Cha yêu cầu. Việc làm này của Ngài, bề ngoài xem ra chẳng có liên quan gì đến Chúa Cha. Tương tự như thế, hành động của linh mục Rodrigues bên ngoài xem ra chẳng có ý nghĩa gì trong mối quan hệ giữa Rodrigues với Chúa Kitô. Nhưng nói cho cùng, không có gì khó hiểu ở đây cả: linh mục này đạp lên ảnh Chúa, đơn giản chỉ vì Chúa đã yêu cầu như thế. Và đối với những người nói rằng Chúa Kitô sẽ không bao giờ đòi hỏi một điều phi lý như vậy, thì xin hãy tự hỏi: các môn đệ đã cảm thấy như thế nào khi Chúa Giêsu bảo họ phải chịu đau khổ và phải chết? Sao lại phải làm một điều vô nghĩa như thế?

Một số cuộc thảo luận xung quanh bộ phim này thậm chí có thể phản ánh các cuộc tranh luận đang diễn ra bên trong Giáo hội hôm nay về việc Đức Giáo hoàng Phanxicô nhấn mạnh đến "sự phân biện" đối với những người phải đối mặt với những tình huống phức tạp, trong đó lối tiếp cận ‘đen trắng rành rọt’ dường như không thích hợp. Một người bạn dòng Tên cảm thấy câu hỏi thiết yếu mà bộ phim đặt ra là: Liệu chúng ta có tin rằng Thiên Chúa vẫn làm việc qua lương tâm của mỗi người, và Ngài giúp họ nhận ra được con đường đúng đắn nhất trong các tình huống phức tạp, ở đó các quy tắc bình thường dường như không phù hợp với thực tế của tình huống đặc biệt ấy?

Trong sách Linh Thao, Thánh Ignatio có nói đến ba mức độ khiêm tốn.

Mức độ thứ nhất là khi người ta không làm gì sai trái về mặt luân lý. Nghĩa là, họ đang có một cuộc sống lành mạnh.

Mức độ thứ hai là khi một người, đứng trước những lựa chọn - ví dụ giữa giàu có và nghèo đói, hay giữa danh dự và nhục nhã - anh ta cảm thấy hoàn toàn tự do để chấp nhận bất cứ điều gì Chúa muốn, không vướng víu vào bất kỳ bên nào hay cái nào. Hễ Chúa muốn cái gì thì tôi chọn cái ấy, bất kể là giàu có hay nghèo đói, danh dự hay nhục nhã.

Mức độ khiêm nhường thứ ba, cao nhất, là khi một người có thể chọn điều xem ra đáng hổ thẹn, nhưng lại đưa họ đến gần Chúa hơn, như sách Linh Thao viết: "Tôi muốn được xem như một kẻ ngu dốt bất tài vì Đức Kitô, Đấng đã từng bị xem như thế". Đó là một người chấp nhận bị người khác hiểu lầm, giống như Đức Kitô đã từng bị hiểu lầm.

Và đấy là những gì linh mục Rodrigues đã chọn: đã chấp nhận sự hiểu lầm từ các Kitô hữu châu Âu, từ các bề trên dòng Tên của ngài, và thậm chí từ những người xem phim hiện đại.

2. Sau khi chối đạo, linh mục Rodrigues có còn tin Chúa nữa không?

Sau khi chối đạo, Rodrigues không còn có thể sống đời linh mục nữa, phải sống âm thầm ở Nhật như một người Nhật Bản có gia đình. Ở cảnh cuối của bộ phim, đạo diễn Scorsese cho khán giả xem tang lễ của Rodrigues. Trong nghi thức lễ tang, người vợ Nhật của Rodrigues đã bỏ vào tay chồng mình chiếc thánh giá mà trước đó, một trong những người bạn Kitô hữu Nhật Bản đã tặng cho vị linh mục này khi đang truyền giáo. Khi đọc lần đầu tiên kịch bản của cảnh cuối này, tôi đã rất xúc động với hình ảnh cho thấy Scorsese đã "giữ thật chặt" đức tin của mình cho đến khi xuống mộ.

Người vợ của Rodrigues hẳn đã hiểu rõ: cây thánh giá này có giá trị vô cùng lớn đối với chồng bà, hiểu rằng đức tin của Rodrigues là vô cùng quan trọng đối với ông. Với những khán giả còn nghi ngờ niềm tin của Rodrigues sau khi chối đạo, xin vui lòng tự hỏi: Rodrigues còn giữ thánh giá này làm gì nếu ông không còn tin nữa - nhất là khi vật thánh này sẽ là mối nguy lớn cho bản thân ông và gia đình, nếu bị phát giác.

Thật vô lý khi cho rằng một linh mục dòng Tên có thể bất ngờ không còn tin Chúa Giêsu, Đấng mà ông đã tin tưởng yêu mến suốt quãng đời rất dài, thậm chí là đã từng chịu mọi gian khổ để rao giảng về Ngài. Một lần nữa, tôi muốn phân biệt việc ‘giữ đức tin’ với việc ‘công khai chối đạo’. Ngay cả linh mục Ferreira - được tài tử Liam Neeson thủ vai rất tinh tế - có vẻ như cũng không hề thoải mái khi nói với Rodrigues về việc công khai chối đạo của mình. Trong phim, lời nói của Ferreira thì diễn tả sự chối đạo, nhưng khuôn mặt của Ferreira thì lại cho thấy ông vẫn đang bị dằn vặt với quyết định ấy của mình.

Nhưng có một cách dễ dàng nhất để thấy rằng Rodrigues vẫn tin tưởng vào Chúa, đó là - vào cuối phim - mặc dù đã công khai chối đạo, Rodrigues vẫn cầu nguyện. Ông đã nói với Chúa: “Cho đến tận hôm nay, tất cả những gì con làm, mọi thứ con đã làm, đều là để nói về Chúa. Chính trong im lặng mà con nghe thấy tiếng Ngài”. Nếu không còn tin Chúa, Rodrigues đã không nói chuyện với Chúa nữa.

3. Kichijiro có phải là một nhân vật khôi hài không?

Tôi nghe nói rằng: khuôn mặt của Kichijiro - là anh chàng hướng dẫn viên Nhật Bản đầu tiên của Rodrigues và Garupe, rồi sau đó thành bạn của Rodrigues - đã mang lại những tiếng cười thú vị trong rạp chiếu phim. Kichijiro đã từng nhận mình là một kẻ tội lỗi. Anh chối đạo nhiều lần và đã hèn nhát khai nộp Rodrigues cho nhà chức trách Nhật Bản.

Đặc biệt, Kichijiro đã nhiều lần đến với linh mục Rodrigues để xưng tội, và tận cuối bộ phim, sau khi Rodrigues đã chối đạo rồi, anh vẫn tìm kiếm vị ‘cựu linh mục’ này để tha thiết xin xưng tội.

Khán giả đã bật lên tiếng cười khi thấy Kichijiro nhiều lần tái phạm tội chối đạo, rồi cũng nhiều lần vội vã cắm cúi đi xin xưng tội ngay sau đó. Tôi thấy, con người là như thế! Trong chúng ta, ai đã không từng phải chiến đấu với một thứ tội nào đó, một cái tội dai dẳng thường xuyên quay trở lại ám ảnh chúng ta? Ai đã không từng cảm thấy xấu hổ về việc mình cứ phải xưng tội nhiều lần về cùng một thứ tội hay phạm? Ai đã không từng rất nhiều lần mong ước nhận được sự tha thứ của Chúa?

Vào cuối phim, anh chàng rất yếu đuối này dường như cũng muốn giúp Rodrigues quay trở lại với sứ vụ linh mục của mình khi tìm đến xin xưng tội với Rodrigues. Trong một cảnh rất cảm động, do sự nài nỉ của Kichijiro, Rodrigues đã nghiêng đầu mình trên đầu của Kichijiro, như thể là đang cầu nguyện cho hắn. Và xem ra cũng rất giống như đang xá tội cho hắn!

Cảnh cuối cùng về Kichijiro có thể được coi là huyền nhiệm nhất: Một viên chức Nhật Bản chú ý đến chiếc dây Kichijiro đang đeo quanh cổ và giật đứt nó. Viên chức này mở chiếc túi nhỏ gắn liền với sợi dây và trông thấy một tấm ảnh đạo, nên nhanh chóng bắt Kichijiro đi, có lẽ là dẫn đi xử tử.

Tôi phải xem đến ba lần mới nhận ra điều lạ lùng này: Kichijiro cuối cùng đã trở thành vị tử đạo truyền thống của  Kitô giáo, có thể được mọi người Công giáo công nhận để đưa lên bàn thờ mà tôn kính, vì hắn quả thật đã chết vì đạo Chúa. Nhưng thật mỉa mai khi anh chàng "yếu đuối" ấy lại vô tình trở thành một vị anh hùng, trong khi người đàn ông "mạnh mẽ hơn", là Rodrigues, đã từng chịu bao nhiêu khổ cực khi đi truyền giáo, đã "tử vì đạo" theo một cách khác, lại sẽ không bao giờ được tôn kính, thậm chí có thể bị khinh miệt mãi mãi vì đã dẵm đạp lên ảnh Chúa (dù là để làm theo ý Chúa mà cứu sống nhiều người). Đây quả là một huyền nhiệm khó hiểu về sự hy sinh và tử đạo.

4. Tại sao Thiên Chúa im lặng?

Đây có lẽ là câu hỏi khó nhất; và vì thế, không có gì ngạc nhiên khi cả Endo và Scorsese đều lấy cụm từ này làm tựa đề cho cuốn sách và bộ phim của mình (Bộ phim “Im Lặng” của đạo diễn Scorsese đã được thực hiện theo nội dung cuốn tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nhật Bản Endo).

Rất nhiều lần, linh mục Rodrigues đã rên rỉ than van về sự im lặng của Chúa. Điều này có thể hiểu theo hai nghĩa:

- Một là, linh mục Rodrigues không cảm nhận được sự hiện diện của Chúa khi cầu nguyện. Cha cảm nhận rõ rệt sự vắng mặt này khi run rẩy ngập ngừng trước quyết định giẫm lên ảnh thánh (Khi vừa giẫm lên ảnh Chúa để mong cứu các bổn đạo, linh mục Rodrigues ngay sau đó đã đổ người xuống đất, ôm chặt lấy ảnh thánh mà khóc nức nở. Ôi, cha Rodrigues đâu muốn làm như thế! Chúa ở đâu? Sao Chúa lại im lặng?).

- Hai là, linh mục Rodrigues cảm thấy rằng Thiên Chúa im lặng khi không giúp đỡ những người đang bị tra tấn dã man đến chết. Cảnh hai linh mục dòng Tên vô cùng đau khổ khi núp trong bụi cây từ xa, kinh hoàng nhìn các Kitô hữu Nhật Bản bị đóng đinh trên biển. Họ mong có một biến cố gì đó xảy ra để giúp các tín hữu khỏi bị giết chết (nhưng hoàn toàn vô vọng, vì Chúa cứ… im lặng?)

Sự im lặng của Chúa theo nghĩa thứ nhất: Có rất nhiều ví dụ về những Kitô hữu đạo đức cảm thấy Chúa thật xa vắng. Một ví dụ gần đây nhất chính là Thánh Têrêsa Calcutta, đã trải qua một "đêm tối" trong suốt nhiều thập kỷ, trải dài cho đến cuối cuộc đời. Cuốn sách “Im Lặng” của nhà văn Endo đã được viết trước khi những trải nghiệm tăm tối của Mẹ Têrêsa về sự im lặng của Thiên Chúa được công bố. Nhưng Endo đã biết những trải nghiệm đau đớn của các vị thánh khác về sự im lặng của Thiên Chúa, ví dụ, Thánh Gioan Thánh Giá. Tương tự như Thánh Têrêsa Calcutta, linh mục Rodrigues đã rất nhiều lần đau đớn vì không nghe được tiếng Chúa khi cầu nguyện, khác với trước đó khi cha đã từng nghe được tiếng Chúa nói với mình.

Tuy nhiên, khi kết thúc bộ phim, Rodrigues nói rằng Chúa vẫn ở trong "mọi sự" (cách nói của Dòng Tên là "tìm thấy Chúa trong mọi sự.") "Chính trong im lặng mà con đã nghe được tiếng Chúa", cha nói. Bên cạnh việc nghe được tiếng Chúa Kitô yêu cầu cha giẫm lên ảnh thánh, cha còn nhận ra rằng Chúa luôn ở với mình, ngay cả khi không nói gì với cha khi cha cầu nguyện. Cha nhận ra rằng, dù không nói gì với cha trong nội tâm, Thiên Chúa vẫn nói với cha qua những sự việc bên ngoài.

Sự im lặng của Chúa theo nghĩa thứ hai: Thiên Chúa im lặng khi không giúp đỡ những người đang bị tra tấn dã man đến chết. Đây là điều khó trả lời hơn, cũng là vấn nạn muôn thuở về đau khổ và sự dữ. "Tại sao lại có đau khổ?" Sẽ không có một câu trả lời nào có thể làm thỏa mãn tâm hồn những người đang phải trải qua những đau khổ sâu xa, cho dù họ có đạo đức đến mấy đi nữa. 

Tuy nhiên, ba quan điểm Kitô giáo về đau khổ có thể được coi là hữu ích.

Thứ nhất, Kitô hữu tin rằng Chúa Giêsu, Đấng đã trải qua đau khổ, hiểu được đau khổ và gần gũi với người đau khổ. Thứ hai, trong cái nhìn sâu sắc đó, một số nhà thần học đã nói về một vị Thiên Chúa cùng chịu đau khổ với những người đau khổ. Thứ ba, Kitô hữu tin rằng đau khổ không bao giờ là tiếng nói sau cùng. Luôn luôn có hy vọng về sự Phục Sinh, về cuộc sống mới không chỉ dành cho người đau khổ mà cho toàn thể nhân loại.

Vậy Chúa ở đâu khi những Kitô hữu Nhật Bản đang bị tra tấn và bị đóng đinh? Tôi dám nghĩ rằng: Chúa đang cùng với họ, cận kề họ, bên cạnh họ và nhìn họ chằm chằm với nỗi đau khổ giống như hai linh mục Rodrigues và Garupe đang đau đớn nhìn những tín hữu thân thiết của mình bị đóng đinh trên bờ biển.

5. Tại sao các nhà truyền giáo lại đến đó và ở đó?

Rất nhiều nhà phê bình đã đặt câu hỏi này với sự chê trách: Đến đó và ở đó làm gì để rồi cuối cùng thất bại đến mức một kẻ giảng đạo lại trở thành kẻ công  khai chối đạo?

Lịch sử các nhà truyền đạo Kitô ở Nhật Bản - và cả ở những nơi khác - là một vấn đề phức tạp. Hãy nhớ rằng, khi nói về ‘các nhà truyền đạo Kitô’, chúng ta đang nói về một lịch sử hơn 2000 năm, bắt đầu từ Thánh Phaolô và diễn ra ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Thêm vào đó, sự đa dạng của quê hương các nhà truyền giáo càng làm tăng nét phức tạp của lịch sử. Ngay cả khi chúng ta chỉ đơn giản xem xét thời đại của bộ phim là thế kỷ 17: đó chính là lúc hầu hết các quốc gia Châu Âu đều đã gửi các nhà truyền đạo Kitô ra nước ngoài. Hơn nữa, chúng ta còn phải kể đến nhiều cách tiếp cận khác nhau của nhiều dòng tu Công giáo đang hoạt động trong lĩnh vực truyền giáo: Dòng Phan Sinh, Dòng Tên, Dòng Đa Minh, v.v... Trong một số trường hợp, các linh mục và tu sĩ  truyền giáo đã cùng đi với đại diện quyền lực của thực dân và đã bị coi như là các phụ tá của các nhà hoạt động chính trị này (cho dù cái nhìn đó thường không đúng).

Các nhà truyền giáo đã đến những vùng đất mới này để đem lại những gì họ coi là quà tặng vô giá cho những người mà họ sẽ gặp: đó là Tin Mừng của Chúa Giêsu Kitô.

Chúng ta hãy nhìn vào trường hợp của hai linh mục Rodrigues và Garupe. Cả hai đều đến Nhật Bản để loan truyền Phúc Âm. Họ được gửi đến từ Bồ Đào Nha, không chỉ đơn giản là tìm Cha Ferreira, mà còn ở lại Nhật Bản nữa. Họ mang đến cho dân tộc ấy một điều quý báu nhất: Đó chính là Chúa Giêsu. Có ngạo mạn không khi nói rằng họ đang mang đến một món quà? Vài người có thể nghĩ như vậy, nhưng tôi thì không. Hãy nghĩ về những nhà truyền giáo như là các thầy thuốc muốn mang thuốc đến với những người mà họ biết là đang rất cần những thang thuốc này. Và họ đã làm như vậy, cho dù rất nguy hiểm cho chính mạng sống của họ.

Trong thực tế, các nhà truyền giáo Dòng Tên đã hy sinh vô vị lợi cho các dân tộc mà họ đang phục vụ - chịu đựng những khó khăn khủng khiếp về thể xác, nghiên cứu ngôn ngữ địa phương (thậm chí còn soạn từ điển cho những ngôn ngữ đó, mà hiện vẫn đang được sử dụng), ăn những thực phẩm xa lạ và làm việc vất vả như những người mà họ phục vụ (xem nhật ký của Thánh Jean de Brébeuf -một trong những vị tử đạo ở Bắc Mỹ- và lời khuyên của ngài với các anh em dòng Tên rằng họ cần phải chèo thuyền vất vả như người Huron để không bị xem là lười biếng). Điều đó được gọi là "hội nhập văn hoá", một sự yêu thương gắn bó chính mình vào nền văn hoá địa phương.

Các linh mục dòng Tên đã làm như thế vì tình yêu. Vì yêu Chúa và các dân tộc mà họ đã tận tâm phục vụ. Nếu bạn nghi ngờ động lực của họ, thì tôi xin hỏi điều này: Bạn có sẵn lòng bỏ lại đằng sau tất cả những gì bạn biết - bỏ quê hương, ngôn ngữ, gia đình, bạn bè, thực phẩm, văn hoá, truyền thống của bạn - để đi đến tận cùng thế giới với bao nhiêu nguy hiểm đợi chờ, mong tặng một món quà cho một nhóm người mà bạn chưa bao giờ gặp, một nhóm người mà nhiều người ở nước bạn nghĩ là không xứng đáng được tặng món quà ấy vì biết rằng bạn có thể bị tra tấn và giết chết? Đối với tôi, đấy là hành động của một tình yêu vĩ đại.

Như vậy cuối cùng, phim "Im lặng" chính là phim nói về tình yêu. Trước hết, đó là tình yêu của hai linh mục trẻ  Rodrigues và Garupe đối với người thầy cũ của mình là Cha Ferreira. Đó là tình yêu của ba linh mục dòng Tên đối với dân tộc Nhật Bản. Và tình yêu mãnh liệt của Cha Rodrigues đối với Chúa Giêsu Kitô.

Trên tất cả, đó chính là tình yêu của Chúa Giêsu dành cho linh mục Rodrigues, dành cho anh em Dòng Tên, dành cho dân tộc Nhật Bản và cho toàn thể nhân loại. Khi hiểu được tình yêu này, bạn sẽ hiểu được nội dung của phim "Im lặng".

Lm James Martin, SJ / Lm Vi Hữu chuyển ngữ (Nguồn: Sách Nhịp Sống Tin Mừng)